KARACASU’DA HACI ALİ AĞA CAMİSİ HAKKINDA
(İSA ÖZBİLEN BEY”E ŞÜKRANLARIMIZI SUNUYORUM)
Elimizde bulunan yazılı belgelere göre Karacasu’nun Çarşıyaka’daki en eski camisi Hacı Ali Ağa Camisi’dir.
Günümüzde Çarşı içinde bulunan cami yakın zamanlarda restore edilmiş(2020) restorasyon öncesi görüntüsü ile restorasyon sonrası görüntüsü hayli değişmiştir.
Restorasyon çalışması cami yapısının temelden tavana sağlamlaşmasını ve sıva altında kalan orijinal işlemelerin de ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Bu yeni uygulama ile Hacı Ali Ağa Camisi ilk günlerini andırır hâle gelm
iştir.
Yine yakın zamana kadar bu caminin ne zaman yapıldığına dair bir bilgimiz yoktu. Resmî bir belgenin olmayışı kesin yargı için yetmiyordu. Ancak cami ihata duvarının dağa bakan yüzünde bulunan çeşme kitabesinin 1591( M) tarihli olması ve size sunduğumuz belgede caminin yeniden yapıldığı ifadesinin bulunması bugünkü caminin yerinde çok daha önceleri bir başka biçimde, başka bir caminin olabileceğini düşündürmektedir.
Karacasu ile ilgili geçmişe yönelik tarihî çalışmaların sürmesi, bazılarının kitaplaştırılması bize yeni bilgiler sunmakta ve geçmişteki Karacasu hakkında bilgiler kazandırmaktadır.
Bu bilgi kaynaklarından biri de Tarihçi/Hukukçu İsa Özbilen Bey’in bulup bize gönderdiği belgedir ve bu belge Hacı Ali Ağa Camisi’nin inşasıyla ve bu camiye yeni bir din görevlisinin atanmasıyla ilgilidir. Belge şu:
İE.EV.00043-004876.001
İZN-İ HÜMÂYÛNUM OLMUŞTUR. SAHH
(1)Der-i devlet mekîne arz-ı dâ-î kemine budur ki,
Yenişehir Aydın kazâsına tâbi’-i kasaba-i Kara(ca)su mahallâtından Yaylalar mahallesinde vâki’ izn-i hümâyun ile müceddeden el-Hac Ali Ağa bin Mehmed Ağa’nın bina eylediği cami-i şerif müceddeden bir hatip nasb ve tayin olunmak lazım ve mühîm olmağla işbu râfi’ Abdurrahman Halife bin eş-Şeyh İbrahim Efendi nâm kimesne yevmi üç akçe vazife ile tevcîh olunub yedine berât-ı âlîşân ile sadaka ve ihsan buyurulmak ricasına binaen serir-i â’laya arz olundu, bâki fermân der- adlindir.
Hurire fî gurre-i Zi’l-ka’de-ş şerif li-sene erbi’a ‘ışrîn ve mi’e ve elf. (1 Zilkade sene 1124) /(30 Kasım 1712)
Abdülhakim Efendi el-kadı ufiye anh, Kaza-i Yenişehir Aydın.
(2)Yenişehir Aydın kadısının arzdır,
Yenişehir Aydın kazâsı muzâfatından Karacasu kasabası mahallâtından Yaylalar mahallesinde vâki’ ashab-ı hayratdan el-Hac Ali nâm kimesnenin müceddeden bina eylediği caminin henüz hatibi olmamağla camii mezbûrun müceddeden hitabeti erbab-ı istihkakdan Abdurrahman Halife’ye sadaka buyurulmak bâbında inâyet ricasına arz ider ol bâbda emr-i fermân şevketlü kerâmetlü inâyetlü mehâbetlü padişâhımızındır.
(Not:Yanda ‘sahh’ ve ‘mahalline’ yazısı var)
(Not:Yazının yan tarafında‘mutabıkdır’ yazısı ve ‘mühür’ var.)
Osmanlıca metinde 1 nolu kadı arzı sayfanın sol alt köşesindedir.
Belgenin alt kısmında Yenişehir(Karacasu’nun bağlı olduğu kaza merkezi)Kadısı Abdülhakim Efendi’nin dilekçesi var. Özetle: “ Aydın Yenişehir kazasından Karacasu kasabası halkından hayır sahibi Hacı Ali’nin yeni olarak yaptırdığı camiye Abdurrahman Halife’nin hatip olarak atanması isteniyor.
Üst kısımda ise
Mehmed Ağa’nın oğlu Ali Ağa’nın inşa ettirdiği cami-i şerife yeniden bir hatip atanması istendiği ve bu isteğe uygun olarak Şeyh İbrahim Efendi’nin oğlu Abdurrahman Halife’nin günlük 3 akçe maaşla atandığı belirtilmektedir.
Caminin ilk inşasında bugünkü minarenin olmadığını minarede bulunan kitabeden anlıyoruz. Nitekim minare kitabesinde aynen şöyle denmektedir.
Hacı Hüseyin ruhuna Fâtihâ okuna
Allah rahmet eyleye 1140/1728
Demek ki minare cami inşaatından 16 sene sonra Hacı Hüseyin tarafından veya murisleri tarafından yaptırılmıştır.
Hacı Ali Ağa Camisi’nin inşasını takiben hemen caminin bakımı ve devamı için bir vakıf kurulmuştur. Nitekim minarenin 1885 tarihli kitabesinde şöyle yazar:
Nurlar saçan bu minare yıpranmıştı
Hayır sahibi Mimar Sadık bunu haber verdi
Minare vakıf sayesinde tamir edildi.
….
Kitabe devam etmektedir. Devamını yazmadık. Çünkü kitabe bu kadarıyla bize vakıftan söz etmektedir.(1).
Nitekim VGMA:624-149-104 nolu belgede “Hacı Hasan Oğlu Mehmet ve 38 arkadaşı 1713’te Hacı Ali Ağa Camisi ve Medresesi için üç kahvehane, bir han, bir temirci dükkânı ve bir nalçacı dükkânı, bir bakkal dükkânı ve altı berber dükkânı ve iki etmekçi dükkânı, bir yağhane, bir şerbetçi dükkânı, dört yorgancı dükkânı ve yedi boyahane dükkânı ve on semerci dükkânı (olmak üzere) cem’an 38 mülkü “Yenişehir kadısı huzurunda vakfederler. Vakfiye suretini de Yenişehir Kadısı, Eyüp Kadısı ve İstanbul kadısı onaylar. 1125 H/1713 Vakıf mütevellisi Hacı Ali Ağa olur.
Dikkatini çekmiştir cami ile birlikte bir de medrese vardır.
Hâlen, Karacasu Vakıfları ile ilgili bir çalışma Sayın İsa Özbilen tarafından sürdürülmektedir. Bu çalışmalar sonunda bu vakıfların gerekçelerini, vakıfları kuran Karacasuluları isim isim öğreneceğiz.
Cami avlusunda bulunan şadırvan ise 1890(M) tarihlidir. Şadırvan Hanzâde Hacı Ahmet tarafından yaptırılmıştır. Şadırdavanın camiye bakan yüzünde bir kitabe vardır. Bu kitabeyi aşağıya yazıyorum:
Ey susamış olanlar ve suya ihtiyaç duyanlar,
Biliniz(ben bu suyu sizlere)tahsis ediyorum.(Bu sudan)içiniz, yıkanınız ve bu suyu diğer ihtiyaçlarınız için kullanınız. Bu sebeple Allah’a şükrediniz. Hak Teâlâ bu suyu kaynağından çıkardı ve yeryüzünü bu su ile nurlandırdı. Bu su, aslında Cenâb-ı Hakk’ın lûtfudur. Şükür ki Hanzâde Hacı Ahmed suyun dağitımına vesile oldu. Allah bu suyu getirip insanlara sunan Hanzâde Hacı Ahmed’in ruhuna şefaatçi olup kıyamet gününde ve Cehennemden kurtuluşunda yardımcı olsun
SONUÇ:
1-Hacı Ali Ağa Camisi’nin yerinde çok önceleri başka bir cami vardır.
2-Bugünkü cami 1712’ de yeniden inşa edilmiştir.
3-Caminin ilk hatibi Abdurrahman Halife’dir.
4-Minare 16 yıl,
5-Şadırvan ise 178 yıl sonra ana yapıya eklenmiştir.
6-Bugün Cami avlusunda bulunan ve Caminin tarihçesini, yapı özelliklerini anlatan levhada tarih konusunda bir düzeltme gerekmektedir.
Herkese saygılar ve sevgiler. 27 Ocak 2023,AYDIN
1-Karacasu’da Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Kitabeleri,Hüseyin Kuruüzüm,
İtimatMatbaası,Aydın